Kuzey Amerika kökenli yer elması (Helianthus tuberosus), genellikle zencefil köküne benzeyen, yumrulu, kahverengi kabuklu bir yumruya sahip bir ayçiçeği çeşididir.
Yer elması, başta demir, bakır, magnezyum, fosfor ve potasyum olmak üzere çeşitli vitamin ve mineraller içerir. Ayrıca, prebiyotik görevi gören ve bağırsak sağlığında önemli bir rol oynayan bir tür çözünür lif olan inülin açısından özellikle zengindir.
Yer elmasının faydaları nelerdir?
Yer elması, lif, potasyum, demir ve çeşitli vitaminler, özellikle de C vitamini açısından zengin bir kaynaktır. İçerdiği inülin lifi prebiyotik görevi görür ve bağırsaklarınızdaki iyi bakterilerin büyümesini destekler. Kan şekerini düzenlemeye ve sindirimi iyileştirmeye yardımcı olduğu düşünülmektedir.
İşte yer elmasının faydalarından bazıları:
Bağırsak sağlığını iyileştirir
Yer elmasının en önemli sağlık faydalarından biri bağırsak sağlığını desteklemesidir. İnülin içeriği, özellikle Bifidobakteriler ve Laktobasiller olmak üzere faydalı bağırsak bakterilerinin büyümesini destekleyen bir prebiyotik görevi görür. Kolondaki inülin fermantasyonu, faydalı bakterileri artırarak bağırsak mikrobiyom dengesini iyileştirir ve sindirim sağlığını destekler. Yer elmasının lif içeriği bağırsak hareketliliğini artırır ve kabızlığı hafifletir. Ayrıca, inülinin bağırsak bariyer bütünlüğünü güçlendirdiği, iltihabı azalttığı ve sızdıran bağırsak sendromuna karşı koruma sağladığı gösterilmiştir.
Kardiyovasküler hastalık riskini azaltır
Yer elması, kolesterol yönetimi, kan basıncı düzenlemesi ve anti-inflamatuar etkiler de dahil olmak üzere çeşitli mekanizmalarla kalp sağlığına katkıda bulunur. İnülin LDL kolesterolü düşürür ve HDL kolesterolü artırarak kardiyovasküler hastalık riskini azaltabilir. Ayrıca, yer elması içinde bulunan polifenoller damar iltihabını azaltmaya katkıda bulunarak kalp sağlığını daha da destekler.
Kan şekeri kontrolüne yardımcı olur
Yer elmasındaki inülin, diğer karbonhidratlar gibi metabolize edilmeyen ve basit şekerlere parçalanmayan kısa zincirli bir karbonhidrat olduğundan glikoz metabolizmasına da fayda sağlayabilir; bu da kan şekerini yükseltmediği anlamına gelir. Bazı araştırmalar, inülinin tip 2 diyabet hastalarında açlık kan şekerini düşürmeye ve açlık insülinini azaltmaya yardımcı olabileceğini öne sürmektedir.
Kan basıncını düzenler
Yer elması, kan basıncını düzenlemeye ve sodyumun olumsuz etkilerini dengelemeye yardımcı olan iyi bir potasyum kaynağıdır. Kan basıncını düşürmek için yüksek potasyumlu, düşük sodyumlu diyetler önerilir.
Kolesterolü düşürür
Yer elmasının içindeki çözünür lif, yüksek kolesterol ve trigliseritleri düşürmeye yardımcı olabilir. Kardiyovasküler sağlığı korumak için çözünür lif açısından zengin gıdaların tüketiminin artırılması çok önemlidir.
Kanser önleyici özellikler
İnülinin özellikle kolorektal kanserin önlenmesinde kanser karşıtı özelliklere sahip olabileceği çeşitli çalışmalarda gösterilmiştir. İnülinin fermantasyonu, sağlıklı kolon hücrelerini destekleyen ve kanser hücrelerinin çoğalmasını engelleyebilen bütirat gibi kısa zincirli yağ asitleri (SCFA'lar) üretir. Kronik inflamasyon, kanser gelişimi için bilinen bir risk faktörüdür ve inülinin anti-inflamatuar etkileri vardır.
Enerji ve bağışıklığı artırır
Yer elması demir açısından zengindir. Yeterli demir olmadan, hücreler verimli çalışmak için ihtiyaç duydukları oksijeni alamaz. Sonuç olarak, bağışıklık sistemi zayıflar ve çeşitli hastalıklara karşı vücut savunmasız kalır. Yer elması, demir eksikliğini gidermeye ve genel enerjiyi artırmaya yardımcı olabilir.
Kemikleri güçlendirir
Yer elması güçlü kemikler için gerekli olan kalsiyum, fosfor ve magnezyum içerir. Bunlar kalsiyum emilimi üzerindeki etkisi nedeniyle kemik sağlığını destekleyebilir. Araştırmalar, prebiyotiklerin kalsiyum biyoyararlanımını artırarak kemik mineral yoğunluğunu iyileştirdiğini ve osteoporoz riskini azalttığını göstermektedir.
Yer elmasının zararları neler?
Yer elması genellikle yenmesi güvenli kabul edilir. Sayısız sağlık faydasına rağmen, yer elmasının aşırı tüketimi, özellikle hassas bireylerde sindirim rahatsızlığına neden olabilir. İnülinin fermantasyonu, özellikle irritabl bağırsak sendromu (IBS) olan bireylerde şişkinliğe yol açabilen gazlar üretir. Ayrıca, fruktan içerdiğinden, fruktan intoleransı olan veya düşük FODMAP diyeti uygulayanların yer elması tüketmekten kaçınmalıdır.
Yer elması çiğ yenir mi?
Yer elması çiğ olarak da yenebilir. Çiğ yumruları çok çıtır ve suludur, fındığı andıran bir tada sahiptir.
Yer elması nasıl tüketilir?
Bu kök sebze çeşitli şekillerde hazırlanabilir. Yer elmasını çiğ (ince dilimlenmiş), kızarmış, buharda pişirilmiş veya haşlanmış, ezilmiş veya püre haline getirilmiş ve cips olarak kızartılmış olarak tüketebilirsiniz. Patateslere benzer şekilde, kabukları da yenilebilir ve ek bir lif kaynağı sağlar. Kabuklu veya kabuksuz olarak tüketilmesi kişisel tercihe bağlıdır. Yer elması ayrıca, salatalara eklenebilir ve çorbalara katılabilir.
Yer elması kilo verdirir mi?
Yer elması kilo vermeye yardımcı olabilir. Bunun nedeni, bu küçük yumrular, bağırsak sağlığını destekleyen ve daha uzun süre tok tutan prebiyotik bir lif olan inülin içermesidir. Yapılan araştırmalar inülinin kilo vermeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. Düşük glisemik indeksleri, kan şekerinde ani yükselmelere neden olmadıkları anlamına gelir, bu da enerji seviyelerinin sabit kalmasına ve iştahın kontrol altına alınmasına yardımcı olur.
Yer elması probiyotik mi?
Yer elması, özellikle bağırsak sağlığı, metabolik düzenleme, kardiyovasküler destek, bağışıklık sistemini güçlendirme ve potansiyel kanser önleme gibi sayısız sağlık faydasına sahip, oldukça besleyici bir kök sebzedir. Yüksek inülin içeriği, onu sağlıklı bir bağırsak mikrobiyomunu korumak ve genel refahı desteklemek için faydalı ve probiyotikler için besin kaynağı görevi gören olağanüstü bir prebiyotik gıda haline getirir.
